Το μυθιστόρημα του Γιάννη Καλπούζου "Ραγιάς" ΜΕΡΕΣ ΚΑΙ ΝΎΧΤΕΣ 1821 καλύπτει τη χρονική περίοδο από το 1816- 1829 ενώ διαδραματίζεται στην Πάτρα ,την Τριπολιτσά , το Ναύπλιο , το Μεσολόγγι , όπου ο ήρωας μας βιώνει το μεγαλείο και τη σκοτεινή πλευρά του Αγώνα.

Με φόντο την Πάτρα το Μάη του 1816 ο Αγγελής βρίσκεται φυλακισμένος στο κοτέτσι του Σαχίν Αγά. Αφού κατάφερε να δραπετεύσει μπαίνει στη δούλεψη ενός στρυφνού και τσιγκούνη πραγματευτή και ρίχνεται με πάθος στον αγώνα στο κάστρο του Λεβιδιού , έξω από την Τριπολιτσά την ίδια στιγμή που η επανάσταση άρχισε να απλώνεται στο Μοριά στη Ρούμελη ,στις Σπέτσες ,στην Ύδρα.

Πολεμώντας στο πλευρό του Γιάννη Κολοκοτρώνη ,που είχε το προσωνύμιο Γενναίος, αντικρίζει παλουκωμένο τον μικρό του αδερφό , Σπήλιο, ο χαμός του οποίου τον θέρισε.Ένα τρομαγμένο τουρκόπουλο, ο Χαλίλ, θα γαντζωθεί πάνω του και ο ίδιος θα τον κρατήσει κοντά του στη θέση του αδερφού του.

"Δεν υπάρχουν αμάτωτες νίκες.Χρειάστηκα κι εγώ μέρες για να έρθω στα συγκαλά μου. Θωρούσα στον ύπνο μου να σηκώνεται κείνος ο Τούρκος με τα χυμένα μυαλά , να με ρωτάει γιατί τον σκότωσα και να μου ρίχνεται να με χαλάσει. Πεταγόμουν ως απάνω αλαφιασμένος και ξαγρυπνούσα μέχρι την αυγή. Είναι άγριο και τρομακτικό να σκοτώνεις άνθρωπο, ακόμα και στον πόλεμο και πιότερο με το χαντζάρι." (σελ 109)

Μετά την Άλωση της Τριπολιτσάς ο Αγγελής αναζητά ανάμεσα στους νεκρούς της σφαγής τη Σιμχά ,τη νεαρή εβραιοπούλα που είχε ερωτευτεί, ,την οποία αφού βαφτιστεί χριστιανή την παντρεύεται. " Ήθελα να τη λέγω Κερασία, γιατί τα χείλια της έμοιαζαν με γινωμένα κεράσια... Αμπελώνας ήτανε το κορμί της , κάθε βραγιά κι άλλο κλήμα , άλλο μυρωδάτο σταφύλι. Πώς να τα παρατήσεις και να πας στη μυλόπετρα που αλέθει κορμιά και στάζει αίμα; ( σελ. 181)

Δε θα έλεγα ότι πρόκειται για ένα ιστορικό μυθιστόρημα παρά το γεγονός ότι πλαισιώνεται από ιστορικά γεγονότα ,τα οποία ο συγγραφέας τα ντύνει με ιδιαίτερη μαεστρία μέσα στα πλαίσια της μυθιστορίας του. Ένας φωτεινός ήρωας ,που ζητά από έναν γραμματικό να καταγράψει τη ζωή του , πολλά δευτερεύοντα πρόσωπα αληθινά και μη που στέκονται δίπλα του και ζωντανεύουν την πλοκή, αμέτρητες ανατροπές, ρεαλιστικές και παραστατικές περιγραφές που βρίθουν από το λυρισμό και προβάλλουν την ιδιαίτερη πένα του Καλπούζου.Μια πολύ γνώριμη για μένα γραφή που αυτή τη φορά δεν είχε το στοιχείο της υπερβολής , δεν ήταν φορτωμένη με ιστορικά παραθέματα και πέρα από την τρυφερή ερωτική ιστορία άφηνε να φανούν τα κακουργήματα του εμφυλίου πολέμου, οι προσωπικές έριδες ,οι κόντρες μεταξύ των καπετανέων , η δίψα για χρήματα και εξουσία και η αφειδώλευτη αγάπη των απλών ανθρώπων για την πατρίδα και την ελευθερία.

" Συλλογίστηκαν ποτέ τι θα πει ραγιάς; Ξάνθρωπος θα πει του πεταματού ,του κλώτσου και του μπράτσου.Τον έκαμε ο Τούρκος να ξανθρωπέψει ...Γίνηκε δούλος ως μέσα στην ψυχή του με το μίσος να φωλιάζει παραδίπλα όπως το πιο φαρμακερό φίδι."