Το "Καλντερίμι" του Γιάννη Καλπούζου μας μεταφέρει στην πολυπολιτισμική Θεσσαλονίκη από τα τέλη του 19ου αιώνα έως τις δύο πρώτες δεκαετίες του 20ου με τις μνήμες να συμπληρώνουν κύκλο ενενήντα εννέα χρόνων , ξεδιπλώνοντας τις ζωές τριών γενιών. Η αφήγηση ξεκινά in media res στο1908, όταν ο Παράσχος απειλείται από δύο αγνώστους που έχουν απαγάγει την κόρη του Ροδάμνη να πιέσει τον γιο του Κλεάνθη να ελευθερώσει τον κομιτατζή Ασάν Τάνο.Με μια αναδρομική αφήγηση γυρίζουμε πίσω στο παρελθόν το 1867, όταν ο δεκάχρονος Παράσχος, άριστος μαθητής του Ελληνικού Σχολείου συνειδητοποιώντας την πενιχρή οικονομική κατάσταση της οικογένειά του και τις ταξικές διαφορές που τον χωρίζουν από τους άλλους συμμαθητές, μπλέκεται σε συμμορίες και προτιμά το εύκολο και παράνομο χρήμα.Θα σταματήσει το σχολείο και θα δουλέψει στην επιχείρηση του Εβραίου Μοδιάνου μέχρι τη στιγμή που θα προτείνει στον ευκατάστατο φίλο του να συστήσουν την πρώτη ελληνική τράπεζα στη Θεσσαλονίκη.Όταν τα σχέδια του ναυαγήσουν , θα απογοητευτεί και θα καταραστεί τη μοίρα του και έτσι θα πορευτεί με τυχοδιώκτες, χαμαιτυπεία, πόρνες, στήνοντας την δική του κερδοφόρα επιχείρηση, ένα καφέ σαντάν. " Καθένας χτίζει τα δικά του χαρακώματα , χώνεται κει μέσα και πολεμά εχθρούς, δαίμονες, ίσκιους ως και τα αμαρτήματά του."(σελ.275) Θα παντρευτεί, θα γνωρίσει ερωμένες, θα ζήσει τον έρωτα αλλά και τον πόθο που ξυπνά το γυναικείο κορμί. Ήρωας ξεχωριστός κυμπάρης , σεβνταλής, έδινε τη ζωή του για τους φίλους , έτοιμος να τιμωρήσει την προδοσία ή την απάτη, ενώ η ζωή του φάνταζε με κάρο που κυλούσε στο καλντερίμι του χρόνου και τον τράνταζε απότομα κάθε τόσο. " Γίνηκε η κάμαρα κυψέλη για δύο, όπου βούιζαν μονάχα λόγια ερωτικά , ηδονικοί βόγκοι, φιλήματα και το σούρσιμο απ' το σφιχτοδέσιμο των κορμιών."(σελ.276) Σε παράλληλο χρόνο ο πατέρας του ο Αντίπας θα ζήσει σχεδόν έναν αιώνα αναπολώντας τον βραχύβιο έρωτα του για την αινιγματική Ρωξάνη που εξαφανίστηκε αμέσως μετά τη γέννηση του γιού της χωρίς κανείς να γνωρίζει το γιατί.Πατέρας και γιος δεν δέθηκαν ποτέ στενά και ως ένα βαθμό έφταιξαν και όσα έφερε η μοίρα. Ο παππούς Αντίπας θα δεθεί στενά με τον εγγονό του Κλεάνθη που θα γίνει γιατρός, ενώ μέσα του βράζει και ο πόθος για την πατρίδα και την απελευθέρωση της Μακεδονίας τόσο από τους Οθωμανούς όσο και από τους Βούλγαρους. " ...ο άνθρωπος και η πατρίδα δεν κομματιάζονται , δένονται σφιχτά ωσάν το κλωνάρι με τον κορμό.Άμα γείρεις προς τον άνθρωπο και την ανθρωπιά , χαλάς την πατρίδα και το ανάποδο.Ο στρατιώτης, όταν πηγαίνει στον πόλεμο, υπηρετώντας την πατρίδα, παύει να είναι άνθρωπος, επειδή επιβάλλεται να μισεί τον εχθρό.Ειδεμή πώς θα σκοτώσει;Αν δεν πάει καταστρέφεται η πατρίδα." ( σελ.395) Ένα εξαιρετικό μυθιστόρημα αυτή την φορά από τον Γιάννη Καλπούζο που μας θύμισε τα πρώτα του έργα το οποίο μιλάει για το κυνήγι της ευτυχίας, για τα όνειρα ,τις ψευδαισθήσεις των ανθρώπων, τον βασανιστικό πόθο που τιθασεύει το κορμί και που αντιστέκεται στη λογική , για την ερωτική, φιλική ή αδελφική αγάπη, για τα δικαιώματα των γυναικών που σιγά σιγά διεκδικούνται, καθώς τα ήθη αλλάζουν και οι άνθρωποι γίνονται πιο προοδευτικοί. Το μυθιστόρημα μας μαγεύει και για την περιπλάνηση του στη Θεσσαλονίκη εκείνων των χρόνων, που έζησε πέντε φονικές πυρκαγιές, που αποτελούσε τη Βαβυλωνία φυλών και γλωσσών, που δικαίως είχε τον τίτλο της φτωχομάνας και που πάλευε να αποτινάξει τους ξένους δυνάστες και να ελευθερωθεί. " Ενδέχεται να είναι μεγάλη τύχη να στέκεσαι σε σταυροδρόμι και να μην ξέρεις τι να διαλέξεις.Γιατί υπάρχουν άνθρωποι που δεν έχουν καν επιλογή.Μπροστά τους στρώνεται σακατεμένη ζήση, ίδια με ξεχαρβαλωμένο καλντερίμι." ( σελ.560)